کمانچه

این ساز علاوه بر شکم ، دسته و سر ، در انتهای تحتانی ساز پایه ای نیز دارد که روی زمین یا زانوی نوازنده قرار میگیرد . شکم ساز کروی و مجوف است که مقطع نسبته کوچکی از آن در جلو به دهانه ای اختصاص یافته و روی دهانه پوست کشیده شده و بر روی پوست ، خرکی ، تقریبا شبیه به خرک تار و نه کاملا عمود بر سیم ها قرار گرفته است . دسته ساز ، در واقع لوله ای تو پر ، و به طور نا محسوس به شکل مخروط وارونه خراطی شده است . انتهای بالایی این لوله مجوف شده و در طرف جلو شکاف دارد که نقش جعبه گوشی ها را می یابد ، دسته فاقد ” دستان ” است .

سر ساز متشکل است  از جعبه گوشی ها که در دو طرف آن هر یک دو گوشی کار گذارده شده و سک ” قبه ” که در بالای جعبه قرار گرفته است . سر در واقع ادامه خراطی شده دسته است . طول ساز از ته پایه سر قبه حدود 80 سانتی متر است .

کمانچه امروزی دارای چهار سیم است و کوک در دستگاههای مختلف موسیقی ایران تفاوت می کند . معمول ترین کوک این است که سیم های اول و دوم سبت به هم فاصله ” چهارم ” ( یا پنجم ) داشته ، سیم سوم یک اکتاو بم تر از سیم اول ، و سیم چهارم یک اکتاو  بم تر از سیم دوم باشد .

طرز نواختن ساز _ نوازنده در حالت نشسته پایه کمانچه را روی زمین یا زانو قرار می دهد ، در صورتی که پایه ساز نوک تیز باشد ، آن را روی زمین می گذارند ، در این صورت نوازنده روی زمین می نشیند؛ و اگر پایه به شکلی باشد که نوازده روی صندلی نیز می تواند بشیند و پایه ساز را روی ران ، نزدیک زانو قرار می دهد . در هر دو صورت ، ساز در مواقع اجرا کمی حول محور خود می چرخد و همین عمل تماس آرشه را با سیم ها آسانتر می سازد . نوازنده ساز را به طور قائم به دست چپ می گیرد و انگشتان همان دست را روی سیم ها در طول دسته می لغزاند و آرشه را به دست راست گرفته به سیم ها تماس می دهد . وسعت صدای این ساز از نت لا در کلید سل ( (G تا نت می دو اکتاو بالاتر می باشد .

این ساز نقش تکنواز و همنواز ، هر دو را به خوبی می تواند اجرا کند .

آرشه _ موی آن محکم و کشیده نیست و نوازنده انگشتان دست راست خود را زیر موها انداخته و آن را می کشد تا عمل آرشه کشی میسر گردد . کمانچه ، ساز ملی ( و شهری ) است .