دف

دف به اندازه های مختلف از نظر ساختاری به کار گرفته میشود ، که اگر سازندگان این ساز بیشتر به ظاهر دف توجه نمایند تا به رموز عمیق ساخت آن ، نه تنها از نظر صدا دهی نمیتواند ارتباط بهتری با شنونده برقرار نمایند بلکه در پایین آوردن توان و خلاقیت نوازنده بسیار موثر است، که متاسفانه بسیاری بدون در نظر گرفتن ظرافت ها و تاثیرات آن در صدا دهی مبادرت به ساخت این ساز نمایند . در ساخت یک دف مناسب بایستی آن را از نظر جنس پوست ، فاصله حلقه با پوست ، فاصله حلقه با حلقه کناری ، نوع و جنس چوب ، برش انتهایی کمه و اتصال به پوست ، قطر کمه به  برش صحیح شستی مورد عنایت قرار داد . که با توجه به نکته های یاد شده میتوان به نتیجه های مطلوب تری از لحاظ کیفیت و کمیت صوتی و سهولت اجرا برسد .

کمانه :

که متشکل از یک حلقه چو بیست که از چوب بید سرخ، صنوبر و زیر مجموعه راسته صنوبرها از جمله کبود ساخته میشود.

بید سرخ:

به علت استقامت فراوان و حالت ارتجاعی آن ، صدا دهی حلقه ها و طنین پوست ، مناسب بودن این نوع جنس چوب از نظر آوند و نشست صدا در محیط ، پذیرش صیقل در زیبایی سطح چوب بهترین نوع برای دف است لذا دف های عالی و تخصصی برای نوازنده های حرفه ای از این چوب ساخته میشوند.

صنوبر:

به دلیل نرم بودن بافت چوب، رنگ سفید، دسترسی آسان به آن و همچنین سبک بودن و به صرفه بودن از نظر اقتصادی کاربرد زیادی دارد.

کبود:

که جزو خانواده صنوبرها است و بدلیل داشتن رگه های طوسی رنگ که در بافت چوب است در میان صنعتگران به چوب کبود معروف است و این نیز بدلیل نرم بودن و سبک بودن چوب و دستیابی راحت به آن برای ساخت کمه دف استفاده میشود. چوب بید بهترین نوع برای ساخت دف است ولی چون کمیاب و گران است از نظر اقتصادی به صرفه هستند و تا حد قابل قبولی جوابگوی سازندگان دف، نسبت ساخت عالی برای صدای عالی به بید سرخ متداول ترند، تنها اشکال آنها این است که در اثر نرمی چوب و فشار پوست به مرور زمان دچار خمودگی میگردند.

از چوبهای دیگری از جمله چنار، توت میتوان استفاده کرد ولی به دلیل سنگین بودن آنها کاربرد زیادی ندارند. قطر کمانه دف میتواند بین 48 تا 54 سانتیمتر باشد، ذکر این نکته در این جا ضروریست که قطر کمانه دف باس بایستی بین 63 تا 72 سانتیمتر باشد. نقطه اتصال کمانه درونی با پوست نباید کمتر از یک میلیمتر باشد. چون در غیر این صورت بر اثر تیزی چوب پوست پاره میشود. ارتفاع کمانه باید بین 5 تا 7 سانتیمتر باشد که به نسبت اندازه قطر کمانه دف باید متغیر باشد. ضخامت کمانه بهتر است برای دف معمولی 1/5 سانتیمتر و برای دف باس 1/7 سانتیمتر باشد. نکته مهم دیگر این که ضخامت کمانه در بخش درونی آن از محل نصب حلقه به داخل یعنی محل به تدریج کم میشود که باعث شفافیت و انعکاس بهتر صدای پوست میشود، در غیر این صورت صدای دف کم حجم و کدر خواهد شد و نو انس خوبی را نخواهد داشت.

نحوه اتصال چوب و تبدیل آن به حلقه گرد:

درهنگام ساخت دف بهتر است دو سر چوب را به صورت نر و ماده با چسب چوب به هم متصل نماییم. در صنعت ساز سازی استفاده از میخ جهت اتصال دو سر چوب و موارد دیگر اشتباه است زیرا استفاده از میخ در ساخت دف در آن قسمت گردیده و از جهتی دیگر به پوست صدمه وارد می کند.

حلقه ( جلاجل ) :

محل اتصال حلقه به کمانه می بایستی به اندازه 3 سانتیمتر از پوست فاصله داشته باشد. حلقه با حلقه های کناری اش هم لازم است به اندازه قطر یک حلقه فاصله داشته باشد که باعث آرایشی مناسب و تداخل کمتر حلقه ها و صدا دهی شفاف تری میگردد که خود نیز به سبکی ساز کمک مینماید .

پوست :

مرغوب ترین نوع پوست برای ساخت دف پوست گوسفند است، که فشار ارتجاعی کمتری وارد و از صدایی دلنشین برخوردار است. در صورت تمایل نوازنده به صدایی خشن تر میتوان از پوست بز استفاده کرد ولی چون پوست بز از گوسفند خشن تر است و هنگام خشکی هوا بیشتر کشیده شده ، موجب تیز شدن صدای دف و خمودگی سریعتر کمانه میگردد که لازم به ذکر است پوست جدیدی که بر روی آن کمانه کشیده شود دیگر کمانه جوابگوی قدرت پوست جدید نیست و اینجاست که پوست گوسفند از این جهت بر پوست بز دارای مزیت است.

لازم به توضیح است به عنوان نکته آخر در مورد پوست، که پوست بدون چربی و شفاف مرغوب ترین و بهترین نوع پوست است .شستی که جای انگشت شست جهت نگهداشتن دف است باید به صورتu  انگلیسی باز باشد به گونه ای که جای شستی دقیقاً گوشت انگشت را پر کند. در سایز عرض دفها اندازه شستی فرق می کند و باید بر اساس دست نوازنده درست شود، به نسبت کمانه نیز در اینجا این نکته را اضافه کنیم که اندازه شستی بایستی مناسب با اندازه ارتفاع کمانه نیز ساخته شود.