هنر تفسير در نوازندگی موسيقی کلاسيک 2

در يک مرحله برقراری ارتباط بين اصوات موجود در قطعه – گروه بندی و طبقه بندی موتيف های ملوديک و ريتميک – يافتن جمله ها و اجزای آنها – ادغام آنها با يکديگر – آغاز – پايان و يا حل ايده ها در يکديگر و مواردی از اين قبيل است که آن را شناخت چهارچوب های ساختاری قطعه می نا ميم .

و مرحله ديگر که از ويژگی خاصی برخوردار است :

– آشنايی با حوزه ها يی است که جريان حرکت و پايايی قطعه را تحت تاثير خورد قرار ميدهند.

مهمترين اين حوزه ها انتقال انرژی در يک قطعه ی موسيقی است که در هنگام نوازندگی دستخوش نوسانات متعددی ميشود.  مرحله سوم را شناخت چهاچوب های احساسی و عاطفی قطعه می ناميم و آنرا اساسی ترين مرحله در تفسير و تعبير موسيقی محسوب ميکنيم.در تفسير موسيقی ساده ترين مطلبی که ميتواند راهگشای دستيابی به بيانی زيبا باشد شناخت هنرمند از سنتهای اجرای موسيقی است يعنی آنچه امروز با نام Performance Practice در جهان مطرح شده است .سنتهای اجرا که در طی قرون گذشته به پيشرفت سبکهای موسيقی کمک کرده اند باعث تثبيت معيارهای زيباشناسی شده اند که اين معيارها در نحوه برخورد هنرمند با چهارچوبهای صوتی از اهميت بسيار بالايی برخوردارند.

از آنجا که معيارهای زيباشناسی در هر دوره ای متفاوتند نوازنده ميبايد به نحوه ی ترکيب ملودی ها – ريتم ها – جمله ها – موتيف ها و حتی روش آرتيکولاسيون و برقراری تمپو در هر دوره  هنری توجه داشته باشد تا بتواند در بيان حال و حس درست قطعه موفق بشود.اما فراتر از رعايت معيارهای زيبا شناسی تاريخی – استفاده از فنونی که  در مرحله دوم تفسیر يعنی چهارچوبهای ساختار کمک ميکند ، استفاده از فن آرتيکولاسيون است آرتيکولاسيون ظرافتهای ساختاری قطعه را روشن کردن لازمه ی هر اجرای خوب است. فرايند جمله بندی که شامل تفکيک ايده های اصلی از فرعی – تشخيص مضامين انتقالی و يا نحوه ی جابجايی موتيف های مشترک و متضاد و برقراری ارتباط بين جمله ها و اجزای آنها ميشود يکی از اين فنون است که در ايجاد تفسير شيوا و هيجان انگيز قطعه نقش مهمی را ايفا ميکند. از ديگر مواردی که ميتواند با شفافيت بيشتر چهارچوبهای موجود در ساختار قطعه را نشان دهد و استفاده صحيح از آن به نمايان ساختن الگوهای ريتميک و يا ملوديک و ترتيب و طبقه بندی آنها کمک کند .در مرحله سوم که چهارچوب های احساسی قطعه را پوشش ميدهد اساسی ترين فن استفاده از ديناميزم و تحرکات صوتی است که تاثير مستقيم بر فرايند تفسير دارد و حرکت قطعه را به وضوح تداوم ميبخشد . در ساختار يک قطعه بخشهای مربوط و يا متضاد با درجه بندی تدريجی و يا ناگهانی صدا چنانچه در يک تسلسل منطقی در کنار هم قرار گيرند ايجاد پوايی و حرکت ميکنند و ساختار قطعه را به صورت يک پارچه دستخوش جنب و جوش و فراز و نشيب های احساسی ميکنند.

بدين ترتيب برای نمايان ساختن چهارچوبهای احساسی استفاده از ديناميزم زمانی موثر خواهد بود که انتقال انرژی و جريان سيال قطعه در آن نهفته باشد.فن استفاده از ديناميزم در ايجاد تنش و رهايی نيز نقش مهمی ايفا ميکند و اين امر خود نيروی محرکه ی انتقال انرژی و ايجاد تنش و رهايی در قطعه محسوب ميشود .ايجاد تنش ورهايی در ديناميزم وابسته به آشنايی با تمامی پارامترهای موسيقی اعم از قابليتهای ريتميک و يا تونال چه ملوديک و هارمونيک است و بدين خاطر شناخت چهارچوب های صوتی و ساختاری قطعه در برخورد با آن از اهميت بسياری برخوردار است . به همين دليل انتقال انرژی  و ايجاد حرکت و پويايی در قطعه نيازمند تعامل بين تمامی ساختارهای ذکر شده و متکی بر قدرت نوازنده در برقراری ارتباط بين اجزا کوچک و بزرگتر و استفاده از آن ارتباطات در تبلور ترکيبات بزرگ و ساختار جامع قطعه است. برای دستيابی به شيوه ای که بتواند در حين توجه به اجزای کوچک تر قطعه موسيقی را به صورت يک واحد کل ارائه دهد.هنرمند ميبايد همواره در تلاش باشد که مهارتهای تکنيکی خود را در خدمت بيان شيوا و تفسير پويا استفاده نمايد .

در اين باره ۲ سوال اساسی ميتواند هدايت کننده ذهن نوازنده باشد .

1. حرکت قطعه از کدام نقطه به کدام نقطه طراحی شده است ؟
2. برای ارائه شفاف ابعادی که در تداوم اين حرکت موثرند چه بايد کرد؟

چنانچه اين دو سوال هميشه مد نظر هنرمند باشد پويايی قطعه تضمين است. نکات ذکر شده نمونه ای از مسائل بنيادين هستند که ميبايد در تفسير موسيقی به هنگام نوازندگی در نظر گرفته شوند. يک برخورد جامع با فرايند تفسير که چهارچوب سه گانه قطعات را بطور واحد در نظر بگيرد ايجاب ميکند که پارامتر های مشخصی هنگام نوازندگی دنبال شود .

در يک برنامه ريزی منطقی لازم است اين پارامترها را چنين طبقه بندی کنيم:

1. هويت : شخصيت قطعه از نظر معيارهای زيباشناسی تاريخی .

2. توافق و تضاد : توجه به اشتراکات و تفاوتهای موجود در ساختار جمله يا قطعه

3. ترکيب و تفکيک : برقراری همبستگی و يا جدايی بين ابعاد مختلف جمله يا قطعه

4. جهت و حرکت : توجه به قابليتهای تنيدگی و ميزان انرژی در ساختار يک جمله يا قطعه .

5. انگيزه : توجه به ترکيب احساس و حالات عاطفی در جريان قطعه .

6. تعادل : ايجاد تناسب و يکپارچگی در جريان قطعه

7. تداوم : ايجاد پيوستگی و استمرار در جريان قطعه.

موارد فوق پارامترهايی هستند که در نت و يا پارتيسيون قطعه منعکس نميشوند و آشنايی با آنها محتاج آموزشهای عملی و صمعی است .اما آنچه از مطالب فوق برداشت ميشود اين نکته است که در فرايند نوازندگی علاوه بر توجه به عناصر نت – تمپو – ريتم – کوک – و امثال آن می بايد به عنصر ديگری که جريان و حرکت نام دارد نيز توجه خاصی بشود .گرچه اين عنصر و ملحقات آن در نوشتار  فعلی به صورت تئوريک بر روی کاغذ منعکس شده است ميتوانيم با روشهای هوشمند و خلاق آموزش آنرا بعنوان يکی از ارکان اساسی در تربيت نوازندگان در ايران مطرح سازيم .