کلارینت

سازی است از خانواده آلات موسیقی بادی چوبی که ایرانیها به آن « قره نی» می گویند. املای این واژه به زبان فرانسوی clarinette است. فرهنگ موسيقي ريمان(ذیل ماده کلارینت) نوشته است : «در ایتالیا به آن کلارینتو clarinetto مي گویند. به آلمانی با املای klarinette (كلارينته) و به انگليسي با املای clarinet (كلارينت) نوشته مي شود. یک ساز بادی چوبی است که در تمام ارکسترها شرکت دارد و در تمام آثار موسیقی چند صدایی نقش مهمی ایفا می کند. ساختمان کلارینت تشکیل می شود از یک استوانه و یک زبانه که در راس نای برای دمیدن کار گذاشته شده است.

چگونگی قرار گرفتن سوراخهای استوانه و کلیدها نوازندگی این ساز را کمی از فلوت و ابوا پیچیده تر کرده است… یوهان کریستف دنر (متولد 1960میلادی در نور نبرگ) با تغییراتی که به نای کهن فرانسوی یا شالو مو فرانسه داد، سازی آفرید که وسعت صدای بیشتری داشت و به نام کلارینت نامیده شد… نای کهن فرانسوی دارای 9سوراخ بود که در حقیقت می توانست فقط گام فای بزرگ را استخراج کند. در صورتی که کلارینتهای مدرن پاره ای 18سوراخ و بعضی از آنها 20سوراخ دارند. برای اینکه کلارینت بتواند تمام مقامهای موسیقی را به راحتی اجرا کند، اقدام به ساختن انواع کلارینت کرده اند. متداولترین آنها از این قرار است: کلارینت اوت (ut)(كلارينتdo)

كلارينت سي بمل

كلارينت لا

کلارینت می بمل

کلارینت ر

کلارینت فا

سازی که به آن کلارینت بزرگ می گویند منحصرا برای اجرای اصوات بم در ارکستر شرکت داده می شود. سازی دیگری از این نوع موجود است که به آن کلارینت کوچک می گویند.

نکته اصلی در مورد کلارینتها، زبانه (قمیش) ساده آنست. این زبانه ممکن است از بدنه کلارینتها بریده شده و یا بر آن کار گذاشته شده باشد. این ساز احتمالا نخستین بار توسط مصریان قدیم ساخته شده و از آنجا به نواحی آفریقای شمالی و اروپا کمتر مشاهده می شود، ولی در عوض فرمهای مختلفی از آن در آمریکای جنوبی به چشم می خورد.

بوقهای شاخی با زبانه ساده که در ارکستر در ابتدایی ترین فرم و همچنین فرمهایی که با دقت بر روی آنها کار شده است، یافت می شوند. در ابتدایی ترین فرمها، زبانه ای از طول یک لوله بریده و آن را در شاخ گاو کار گذاشته اند. بوق آلبکا از باسک شامل دو لوله صوتی ، یک دسته چوبی برای گرفتن و دو دهانه بوق در طرفین آن است. بوق دوبل مراکش دارای دو لوله صوتی است که هر یک در انتها به شاخ گاو ختم می شود. بوق متروک عصائی شکل اسکاتلندی متشکل از یک لوله صوتی چوبی با یک دهانه صوتی قیفی شکل بوده است.

کلارینت های چند شاخه :

رواج سازهای دمیدنی به صورت دوتایی، پیدایش کلارینتهای دوشاخه و حتی سه و چهار شاخه را به همراه داشت. این سازها به خصوص در مناطق عربی از موقیعتی چشمگیر بر خوردار بودند. علاوه بر آن در سرزمین بالکان، ساردینی ، هندوستان و آمریکای جنوبی هم اینگونه کلارینتها مشاهده می شوند. در این سازها لوله نواختن با یک لوله صوتی دیگر با صدای ثابت ، ترکیب شده است.

تیکتیری ، یک ساز هندی دو شاخه متشکل از دو لوله صوتی است که به یک کدوی قلیانی کوزه ای منتهی می گردد . کدوی قلیانی کوزه ای هم تقویت کننده صدا و هم محفظه هوا محسوب می شود. این ساز در تمام مناطق جنوبی هندوستان گسترش یافته است. این ساز زیرترین اصوات را استخراج می کند و مانند کلارینت بزرگ به ندرت در ارکستر شرکت داده می شود. ساز کلارینت مخصوصا نوع سی بمل آن قادر است که جایگزین نقش ویولن در ارکستر شود. بعدها شخصی به نام بوم ساختمان این ساز را به کمال امروزی خود رسانید و به همین سبب کلارینتهای این روزگار به کلارینت بوم مشهور هستند. این ساز در ابتدا از چوب ساخته می شد اما امروزه به دلیل پیچیدگی و تنوعی که در انواع آن ایجاد شده از فلز ساخته می شود.

اولین بار کلارینت به وسیله چوب در حدود سالهای 1700میلادی توسط یک نوازنده آلمانی به نام كريستف دنر با اقتباس از سورنا ساخته شد و در طول 20سال فرم مخصوص خود را به دست آورد. ما بین سالهای 1840و1850م.سیستم کلید که توسط تئوبالد بوهم به صورت بسیار موفقیت آمیز بر فلوت ارکستر کار گذاشته شده بود،به کلارینت هم انتقال یافت. تا بتواند نتهای بسیار متنوع زیر و بم را همزمان اجرا نماید، انواع مختلف کلارینت با نامهای شالوده تن صدای اصلی نامگذاری نموده اند. که در ظاهر نیز شکل آنها با یکدیگر متفاوت است و از لوله ساده تا لوله خمیده در دو سر و سر شیپوری ساخته می شود.کلارینت si بمل و كلارينت آلتو هر دو نشانگر فرم اصلی کلارینت مدرن هستند. کلارینت si بمل بيشتر مورد استفاده قرار می گیرد و با توجه به توانائیهای وسیع این ساز در بسیاری از فرمهای موسیقی به کار می رود. کلارینت کنترا باس در فرمهای متنوعی ساخته شده است و با این وجود فقط گاهی از آن استفاده می گردد. تن حاصل  از این ساز ، فوق العاده بم و دارای صوتی لطیف و مشخص است. از این ساز در سمفونی شماره 6 چایکوفسکی استفاده شده است.

کلارینتهای اولیه:

کلارینت دیپله سورله متشکل از دو لوله صوتی مجزا از چب و همچنین یک دهنی چوبی است. کلارینت دیپ لیسه شامل یک دهنی  با کنده کاری سنتی و همچنین دو لوله صوتی چوبی است که از یک قطعه چوب تراشیده شده است . سرخ پوستان برزیلی کاماجورا همراه با کلارینت دو شاخه بزرگ خود به نام اوروا . این ساز متشکل از دو لوله صوتی در دو اندازه مختلف و همچنین زبانه های مجزا می باشد .در رسوم سنتی مذهبی ، لوله بلندتر نشانگر مرد و لوله کوتاهتر نمودار زن است.

کلارینت های چند شاخه ای ، کلارینت ساردینی لاوندا دارای دو لوله صوتی دمیدنی و یک لوله صوتی طویل تر با صدای بم ثابت سوت مانند است. کلارینت دو شاخه ای از مصر و آرگ هول هم دارای لوله «سوتی» با صدای بم ثابت می باشند. کلارینت مصر قدیم و همچنین زوم مارا از تونس و کلارینت فلسطینی همگی دارای دو لوله «سوتی» یکسان می باشند.