پیانو و نگهداری از آن – قسمت دوم

برای بازسازی بدنه پیانو در کارخانه ساز را بطور کامل پیاده می کنند. آیا پولیش کردن بدنه خارجی پیانو درست است؟

Steinway & Suns و بسیاری دیگر از سازندگان پیانوهای مرغوب معتقد هستند که یک پیانو بگونه ای ساخته می شود که تا سالهای سال نیازی به پولیش نخواهد داشت. چرا که تمهیدات لازم برای مراقبت از بدنه چوبی پیانو در کارخانه اندیشیده می شود. در واقع کیفیت مواد و ضخامت بکاربرده شده از آنها روی چوب – چه پیانو پلی استر باشد چه روکش با لاک الکل – به حدی است که عملا شما را سالها از پولیش کردن بی نیاز می کند. پلی استر یا لاک الکل استفاده شده برای پیانو معمولا از نوع خاصی است که به علت گرانقیمت بودن کمتر در صنایع ساخت لوازم چوبی بکار می رود. این محصول Nitrocellulose Lacquer نام دارد که حاوی مقادیر زیادی نیتروژن و گوگرد است. از این ماده اغلب برای پوشش سازهایی مانند پیانو، گیتار و حتی ویولن استفاده می شود. استفاده از براق کننده ها یا واکس های معمول موجود در بازار که برای لوازم چوبی بکار برده میشود، بعلت سازگار نبودن با Nitrocellulose نه تنها به بالابردن کیفیت سطح ساز کمک نمی کنند بلکه عملا باعث افت کیفی این پوشش محافظ خواهند شد. مشکل دیگر پولیش کردن بخصوص برای سازهایی که روکش چوب دارند – پلی استر نیستند – آن است که صاحب ساز در طول زمان از مواد مختلف برای پولیش ساز خود استفاده می کند. این موضوع خود می تواند به علت ناسازگاری رفتاری این مواد، برای بدنه ساز مشکل ایجاد کند. سازندگان پیانو معمولا اصرار دارند که آنقدر از پیانو باید استفاده کرد تا بدنه آن نیاز به “بازسازی” داشته باشد که در آنصورت باید به نمایندگی های مجاز شرکت سازنده مراجعه کرد. چرا که تنها آنها هستند که می دانند این ساز با چه مواد اولیه ای ساخته شده است. البته باید متذکر شد برخلاف لوازم چوبی خانگی، کیفیت کار روی بدنه خارجی یک پیانوی مرغوب به حدی است که چنانچه ساز ضربه نبیند، با توجه به شرایط آب و هوایی محیط (قبلا راجع به آن صحبت کرده ایم) می تواند حداقل بین 10 تا 15 سال بدون کوچکترین مشکلی صورت اولیه خود را حفظ کند. در اینجا تاکید می شود آنچه بیش از همه باعث مات و کدر شدن روکش پیانو می شود اشعه ماورای بنفش خورشید – یا سایر منابع نوری مصنوعی حاوی این اشعه – است، بنابراین حتی المقدور سعی کنید مانع تابش مستقیم یا غیر مستقیم این اشعه به بدنه ساز خود شوید.

هرگز از مواد نا مرغوبی که به آنها اعتماد ندارید برای واکس یا پولیش ساز خود استفاده نکنید.پس از گذشت زمان طولانی چه باید کرد؟پس از گذشت 10 سال یا بیشتر بتدریج کیفیت و درخشندگی بدنه پیانو رو به زوال می رود و هرچند این افت ظاهری قاعدتا نباید روی کیفت صدای ساز اثر بگذارد، اما ممکن است از لحاظ روحي موجب لحاظ آزار و اذیت نوازنده شود. چه باید کرد؟ بخصوص در کشور ما که امکان دسترسی به نمایندگی ساز کم است و یا نمایندگی کاری جز فروش ساز نمی کند در این باره باید به چند قانون ساده توجه کنید و هرچه ساز شما مرغوب تر است جدی تر آنها را رعایت کنید :

1.  حتی المقدور مسئله پولیش کردن ساز را فراموش کنید، بخصوص اگر ساز شما سازی نباشد که برای کنسرت یا مراسم خاص موسیقی از آن استفاده می شود. اینرا بدانید که پولیش کردن ساز با وجود آنکه بنظر ساز شما را تمیزتر می کند اما در نهایت از قیمت ساز شما می کاهد، چرا که دیگر سازی نیست که کارخانه آنرا تمام کرده باشد.

2. هرگز تحت هیچ شرایط ساز خود را به دست مبل سازان بخصوص آنها که مغازه های کوچک تولیدی دارند، نسپارید. این افراد هیچ ایده ای از تفاوت و کیفیت کار انجام شده روی بدنه پیانو با یک میز آشپزخانه ندارند.

3. بجای پولیش کردن مجدد ساز سعی کنید آنرا تمیز کنید. برخی مواد و اسپری ها در بازار وجود دارند که بجای پولیش کردن روی بدنه پاشیده می شوند و ضمن اینکه پس از مدتی بخار می شوند، چربی ها و مواد زائد چسبیده به بدنه را به دستمالی که با آن ساز را تمیز می کنند می چسبانند. دقت کنید که موادی که پلیش می کنند، ضخامت لایه محافظ چوب را کم می کنند اما این مواد اینکار را نمی کنند. حقیقت امر آن است که این مواد چیزی جز محلول آب با یک پاک کننده – قلیایی یا اسیدی – خیلی ضعیف نیستند.
4. هرگز شخصا اقدام به پولیش کردن و یا حتی تمیز کردن جدی ساز موردی که در قسمت سوم صحبت شد) نکنید، از یک متخصص یا کسی که اقلآ 20 سال در کار تعمیر یا کوک پیانو بوده است کمک بگیرید .

5.  فراموش نکنید ماده ای که ساز شما را پولیش می کند و ضخامت لایه محافظ را کم می کند، دیر یا زود طی چند سال آینده به بدنه اصلی ساز خواهد رسید و دمار از روزگار ساز شما در خواهد آورد. پس پولیش نکنید تا ساز شما همواره ساز بماند.

اما در هر صورت چنانچه با این دلایل توجیه نشدید و اصرار به انجام اینکار داشتید پیشنهاد می شود با فردی که ساز شما را کوک می کند – عموما نوازندگان به او اطمینان دارند – مشورت کنید و از او بخواهید که راه حل مناسبی برای بهسازی ساز شما پیشنهاد کند. همواره باید به یاد داشته باشید که بدنه سازشما ممکن است با پولیشهایی که بر پایه روغن، واکس، سیلیکون و … باشند سازگاری نداشته باشد. بنابراین قبل از استفاده از ماده پولیش کنند راجع به آن مطالعه کنید و ببینید با پوششهای Nitrocellulose سازگاری دارد یا خیر.

قیمت مواد لازم برای واکس یا پولیش پیانو با توجه به کیفیت آن بین 10 تا 30-40 دلار است.  نمونه از واکس و پولیش های مخصوص پیانو گونه ای از محصولات تمیز کننده (واکس و پولیش) بنام Steinway Furniture Care که توسط شرکت Steinwayکه خود سازنده پیانو است تحت لیسانس Steinway & Sons تهیه و تولید می شود، مورد تایید Steinway & Sons است. لذا پیشنهاد می شود حتی المقدور در نهایت از این نوع مواد برای تمیز کردن پوشش ساز خود استفاده کنید. پس از این مرحله و انتخاب ماده پولیش کنند، قسمتی از پایین بدنه پیانو در پهلو ها که کمترین دید را دارد برای آزمایش انتخاب کنید. با کمک یک پارچه کلف یا حوله اقدام به پولیش کردن یک قسمت کوچک – مثلا مربعی به عرض 10 سانتیمتر – بکنید. اگر احساس کردید که اثر خاصی روی بدنه ساز نداشت و یا حتی سطح ساز را بدتر کرد فوری با یک پارچه خشک تمام مایع یا اسپری بکار برده شده را پاک کنید. استفاده از آب یا پارچه نمدار برای اینکار جایز نیست چرا که ممکن است ماده پولیش کننده با آب واکنش شیمیایی انجام دهد و کار را خراب تر کند. بگذارید چند روزی از پولیش کردن ساز بگذرد اگر کیفیت سطح پولیش شده، حفظ شد و مطمئن شدید که ماده فوق خاصیت مثبت دارد، شروع به پولیش کردن کامل ساز نمایید. هرچند هنوز فرصت دارید که دست از اینکار بکشید.

نکته آخر اینکه چنانچه پیانو شما پلی استر است و یا پوشش “کلفت” لاک الکل دارد و ناگزیر هستید آنرا تمیز کنید می توانید مقدار خیلی کمی از مواد شوینده شیشه – دو یا سه اسپری کافی است – به یک دستمال مرطوب زده ساز خود را با آن تمیز کنید.